UŻYWKI I CYBERPRZEMOC – WSPÓŁCZESNE ZAGROŻENIA DLA MŁODZIEŻY
Jednym z najbardziej istotnych i niebezpiecznych zagrożeń obecnie na świecie jest nikotynizm wśród młodych ludzi. Czynność palenia papierosów w tej grupie społecznej przybiera od wielu lat już charakter masowy, a konsekwencje tego zjawiska urastają do rangi poważnego problemu. Mimo rozpowszechnionej wiedzy o szkodliwości palenia tytoniu, wciąż jest to zachowanie bardzo popularne wśród dzieci i młodzieży. Istotne więc byłoby nakreślenie powodów, dla których tak często nastolatkowie sięgają po pierwsze papierosy, okoliczności temu sprzyjających oraz elementów podtrzymujących występowanie takich zachowań.
Przyczyny, dla których dzieci i młodzież sięgają po papierosy i często wpadają w zgubny nałóg są wszystkim dobrze znane. Jedną z głównych jest to, że dzieci naśladują dorosłych, zaspakajając ciekawość tego, co od najmłodszych lat jest, przynajmniej teoretycznie, dla nich zakazane. Sposób trzymania papierosa, zaciągania się dymem, mimika twarzy oraz okoliczności towarzyszące zapalaniu są właśnie w pewnym sensie mniej lub bardziej udanym naśladownictwem. W wielu przypadkach palenie traktowane jest też jako przejaw protestu przeciwko ograniczaniu przez rodziców wolności oraz prawa do decydowania o sobie.
Często jest to chęć dostosowania się do aktualnie panującego w danym środowisku stylu. Uczniowie palący to – w przeświadczeniu większości niepalących rówieśników – młodzież bardziej dorosła, samodzielna, zaradna. Palenie jako atrybut powagi i dojrzałości służy podniesieniu poczucia własnej wartości, jest sposobem radzenia sobie z niepowodzeniem i napięciami. Dzieci chcą zaimponować rówieśnikom, bojąc się wyśmiania i odrzucenia przez grupę.
Inicjacja tytoniowa dokonuje się w coraz wcześniejszym wieku, a młodzież i dzieci nie dostrzegają uzależniającego działania nikotyny. Badania prowadzone wśród grupy dzieci, będącej w wieku 11-14 lat wskazują, iż pierwszy papieros zapalany był zazwyczaj pod namową lub za zachętą kolegów i traktowano go jako „próbę pokazania własnej dorosłości, pokonania obawy przed nieznanym”. Uczniowie, którzy zaczynają palić we wczesnym dzieciństwie (co najmniej jeden papieros w miesiącu), zazwyczaj kontynuują palenie w dorosłym życiu ze względu m.in. na odczuwanie w czasie palenia przyjemności, uspokojenia, zniwelowania stresu, czy też dodatkowego pobudzenia. Palenie oraz często występujące z tym: spożywanie alkoholu, kawy – jest rozumiane przez młodych ludzi jako oznaka dojrzałości.
Okres dojrzewania młodego człowieka charakteryzuje się częstymi konfliktami młodzieży z rodzicami i nauczycielami. Jest to okres podważania autorytetów. Dla młodzieży wzrasta rola kontaktów z rówieśnikami, często z takimi, którzy już zaznali „smaku życia” w negatywnym tego słowa znaczeniu. Bardzo często w tym właśnie momencie życia młodego człowieka sięga on po papierosy, narkotyki czy alkohol.
Trudno wyobrazić sobie skuteczne oddziaływanie szkoły na kształtowanie właściwych postaw młodych ludzi w zakresie uzależnień od używek, bez ścisłej współpracy z ich domem rodzinnym. Rodzina bowiem, zwłaszcza w pierwszym okresie życia młodego człowieka, wywiera największy wpływ na kształtowanie jego postawy wobec zagrożeń otaczającego go świata. Powinna być dla niego podporą i wzorcem do naśladowania w kształtowaniu właściwych, wartościowych cech charakteru. To bardzo ciężki czas dla rodziców, którzy muszą pozwolić swym dzieciom stać się niezależnymi, utrzymując nad nimi jednak opiekuńczą kontrolę. Owocne porozumienie rodzica z dzieckiem w tym okresie jego życia to bardzo trudne zadanie.
Jak zatem postąpić, by uchronić nasze dzieci przed zgubnymi wpływami używek? Pomocne mogą być następujące działania:
1. Należy rozmawiać z dzieckiem, nie unikając tematów powszechnie uznawanych za wstydliwe. Dzieci muszą czuć, że mogą rozmawiać z rodzicami o wszystkim. Nigdy nie należy lekceważyć problemów, z którymi dziecko zwraca się do rodziców, niezależnie od tego czy dotyczą one spraw w naszym pojęciu poważnych, czy błahych. Nauczmy się zatem słuchać tego, co mówią do nas nasze dzieci. Dzięki temu będzie nam łatwiej porozumieć się z nimi, gdy pojawiający się problem, dotyczący na przykład pierwszych kontaktów dziecka z alkoholem czy papierosem, stanie się faktem.
2. Należy nauczyć dziecko radzenia sobie w przypadku nacisków ze strony rówieśników. Sprawmy, by dziecko potrafiło rozróżniać, choćby instynktownie, dobro i zło. Każdy rodzic powinien dążyć do poznania środowiska, w którym dziecko przebywa i spędza wolny od nauki i domowych obowiązków czas. Błędem jest uważanie, że kontrola wydatków dziecka to łamanie jego praw. Należy to robić jednak w taki sposób, by dziecko nie odczuło naszej troskliwości jako braku zaufania z naszej strony do jego osoby. Dziecko powinno wiedzieć, że to co robimy, troszcząc się o nie, służy jego dobru.
3. Bardzo cenną umiejętnością każdego człowieka jest zdolność do asertywnego odmawiania. Warto dziecko nauczyć właściwych zachowań w sytuacjach, w których koledzy proponują alkohol czy inne używki. Dzięki byciu asertywnym, dziecko będzie mogło kontrolować swoje decyzje bez poczucia źle pojętej niższości i wstydu wobec rówieśników, którzy namawiają je do wypicia alkoholu czy zapalenia papierosa.
4. W każdej rodzinie, od najmłodszych lat dziecka, powinny obowiązywać jasne i konsekwentnie realizowane reguły, w tym zakazy dotyczące używania alkoholu i papierosów. Tylko w tak funkcjonującej rodzinie można wykształcić w dziecku zdrowe podejście do zażywania rożnego rodzaju używek. Pamiętajmy o tym, że w pewnym wieku dziecka, zwłaszcza w pierwszych latach jego życia, to właśnie my jesteśmy dla niego największym autorytetem. Nasze dzieci od najmłodszych lat podpatrują i naśladują właśnie nas. Dlatego też, jeśli chcemy, by nasze dzieci w przyszłości nie miały problemów z alkoholem i nikotyną, bądźmy dla nich pozytywnym przykładem do naśladowania.
Innym ważnym problemem, który stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa dzieci i młodzieży to cyberprzemoc. Zdajemy sobie sprawę, że dla naszych dzieci świat wirtualny zastępuje często świat realny. Silne pragnienie zaistnienia wśród rówieśników sprawia, że dzieci odczuwają wręcz przymus nagrywania lub uwieczniania na zdjęciach wszelakich aspektów swego życia, w tym również takich, które zdecydowanie nie powinny być udostępniane na forum publicznym.
W dzisiejszych czasach, wyposażeni w coraz to nowsze urządzenia, w których wbudowany jest aparat z możliwością nagrywania, z przyjemnością utrwalamy wszystko, co nas otacza. Niejednokrotnie kusi nas, aby sfilmować lub sfotografować sytuacje/zdarzenia, które zaskakują bądź śmieszą i następnie opublikować to całemu światu za pomocą portali społecznościowych.
Lecz dzieci, żyjące światem Internetu, zapominają często o granicach zachowań, które prezentują innym odbiorcom. Zamieszczają zwyczajne z pozoru zdjęcia, które jednak mogą wskazać status materialny rodziny, związki rodzinne, bądź też posłużą do przeróbek, które mają na celu ośmieszenie danej osoby. Uwieczniają też swoje sytuacje intymne lub momenty stosowania używek. Czasem robi to sam uczestnik zdarzenia, a czasem rówieśnik, dla którego jest to doskonała zabawa. Czy takie postępowanie jest właściwe? Czy można bez zgody osoby utrwalonej w nagraniu/fotografii opublikować je w sieci?
Filmowanie bez zgody nie jest zabronione dopóty, dopóki twórca filmu nie rozpowszechnia wizerunku osoby na tym nagraniu utrwalonej. Wizerunek człowieka jest dobrem osobistym prawnie chronionym. Oznacza to, że bez zgody osoby zainteresowanej nie można go rozpowszechniać, a więc zamieszczać na stronie internetowej, rozsyłać e-mailem lub SMS-em, wywieszać, używać na plakatach lub w kalendarzach, emitować nagrania.
Dla młodych ludzi konsekwencje niewłaściwego zarządzania swoją internetową reputacją często nie wydają się poważnym i realnym zagrożeniem. Tymczasem działania takie nie tylko mogą nosić znamiona łamania prawa, mogą narazić samo dziecko, jak i rodziców na wiele nieprzyjemności, ale też mogą zostać wykorzystane po wielu nawet latach, w najmniej oczekiwanym momencie życia.
Jak zatem postępować powinien rodzic?:
1. Naucz swoje dziecko i sam przestrzegaj zasady: pomyśl, zanim wrzucisz.
2. Z dzieckiem porozmawiaj o możliwych konsekwencjach nierozważnych zachowań w sieci. Upewnij się, czy szanuje siebie, a także nie obraża innych użytkowników internetu.
3. Przypomnij mu, że to, co zamieszcza w sieci, zostaje tam na zawsze.
4. Skonfiguruj ustawienia swojej prywatności w sieci, a także upewnij się, że Twoje dziecko również potrafi strzec swojej prywatności online.
Pedagog szkolna:
Agnieszka Bieleń
